NHÌN LẠI MỘT NĂM CỦA GIAO LƯU VĂN HÓA

Ngày 27 tháng 1 năm 1973, hiệp định Paris giữa Việt Nam dân chủ cộng hòa và Hoa Kỳ được kí kết, khẳng định Hoa Kỳ và các nước khác tôn trọng độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam như được công nhận bởi hiệp định Geneva.  Ngay trong năm 1973 đó, nhiều quốc gia trên thế giới đã thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam:  Phần Lan, Bỉ, Malaysia, Italia,  Singapore, Nhật Bản, Hà Lan, Luxembourg, Pháp, Anh, Australia, Iran, Canada,…  

 2013 chính là dấu mốc 40 năm quan hệ ngoại giao hợp tác và phát triển của Việt Nam với nhiều quốc gia vượt bậc trên những tầm cao mới, đánh dấu sự hợp tác phát triển, chiến lược và toàn diện sâu sắc, đặc biệt trên lĩnh vực văn hóa, duy trì và mở ra những mối quan hệ tốt đẹp, tình hữu nghị và chia sẻ những mối quan tâm, quan điểm trong khu vực cũng như toàn cầu. Và 2013, vì thế là một năm của ngoại giao văn hóa, ngay từ đầu năm, các sứ quán các nước kỉ niệm năm chẵn thiết lập ngoại giao với Việt Nam ở Hà Nội và các sứ quán Việt Nam ở nước ngoài đồng loạt tổ chức họp báo, thông báo công bố hàng loạt các hoạt động và sự kiện giao lưu văn hóa- nghệ thuật chào mừng.

 Mở màn cho 16 sự kiện và hoạt động văn hóa lớn của đại sứ quán Australia là “Nối liền một dải Việt Nam” – Pat Famer, vận động viên chạy đường dài kỉ lục của Australia, người đã từng chạy một hành trình đáng kinh ngạc 21.000km từ Cực Bắc tới Cực nam của trái đất,  đã chạy dọc Việt Nam từ Móng Cái đến Cà Mau để gây quỹ  cho những dự án cấp nước sạch và làm sạch nước tại VN của Hội chữ thập đỏ Australia. Tiếp đó là Múa thổ dân đương đại, Elixir với nhạc Jazz, Hãy làm thế giới sạch hơn, Nhạc Rock, Thử thách đầu bếp nhí, Bảo tồn trong bảo tàng,… diễn ra tại Hà Nội, Đà nẵng, Cà Mau, Đà Lạt,… thu hút hàng nghìn khán giả Việt tham gia cũng như hưởng ứng và trực tiếp tham gia xây dựng sự kiện. 

Đáng chú nhất trong chuỗi sự kiện của Australia năm nay là Triển lãm khoa học của Trung tâm khoa học Questacon, buổi ra mắt cuốn sách Mỹ thuật Việt Nam 1009-1945” và Hội nghị cựu sinh viên Việt Nam du học tại Australia.  Triển lãm khoa học của trung tâm khoa học Questacon thu hút 7000 người  tham quan trong 3 tuần trưng bày tại Hà Nội, Đà Nẵng, và thành phố Hồ Chí Minh. Hàng trăm em học sinh tham gia sự kiện đã thực hiện và trải nghiệm lí thú về những thí nghiệm và thực nghiệm khoa học về âm thanh, ánh sáng, lực, quán tính, âm nhạc, cơ thể,…; Dưới sự hỗ trợ của Đại sứ quán Australia, cuốn sách đầu tiên được viết bằng tiếng Anh về sự phát triển mỹ thuật của người Kinh viết về những loại hình nghệ thuật, kiến trúc tiêu biểu của từng thời kì được ra mắt công chúng tại Hà Nội. “Mỹ thuật Việt Nam 1009-1945” của nhà nghiên cứu Kerry Nguyen-Long đã gây ấn tượng mạnh với độc giả về những giới thiệu và mô tả tỉ mỉ nhiều loại hình mỹ thuật Việt nam như vẽ, kiến trúc, kỹ thuật thủ công, phong cách điêu khắc, những bí truyền kỹ thuật và sự phát triển của nó trong suốt một thiên niên kỷ. Giáo dục luôn là thế mạnh của Australia, và cũng là thế mạnh chiến lược trong mối quan hệ hợp tác tài trợ giáo dục của Australia đối với Việt Nam. Trong 40 năm qua, đã có khoảng 40000 học sinh sinh viên Việt nam du học tại Australia, trong đó có khoảng hơn 10% đi học theo diện học bổng tài trợ của chính phủ Australia. Hội nghị cựu sinh viên Việt Nam du học tại Australia đã diễn ra sôi nổi và thành công với sự góp mặt của khoảng 400 người đang hoạt động, làm việc trong nhiều lĩnh vực khắp mọi miền đã tự bỏ kinh phí về tham dự hội nghị cùng chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn và đưa ra những quan điểm, giải pháp cho những vấn đề thách thức hiện tại của đất nước.…

Ông Shinzo Abe sau chuyến thăm các nước Châu Á hồi tháng một, đã tuyên bố thúc đẩy giao lưu văn hoá là một trong năm chính sách quan trọng , cấp bách của Nhật Bản đối với các quốc gia Đông Nam Á trong hiện tại và tương lai . “Một uỷ ban cố vấn gồm 11 chuyên gia, nhà tư vấn cho Chính phủ thực hiện Chính sách giao lưu văn hoá với các nước châu Á đã được thành lập và đã có cuộc họp đầu tiên” – chủ tịch Quỹ giao lưu Quốc tế Nhật Bản, ông Hiroyasu Ando phát biểu trong cuộc họp báo trong chuyến thăm Việt Nam hồi tháng 4 - “Chúng tôi muốn thúc đẩy giao lưu văn hoá hai chiều: giới thiệu văn hoá Nhật Bản tới các nước Đông Nam Á, tất nhiên trong đó có Việt Nam và giới thiệu văn hoá giữa các nước Đông Nam Á. Các nước Đông Nam Á có bề dày lịch sử, văn hoá truyền thống, do đó chúng tôi rất cẩn trọng trong việc lựa chọn những chương trình, khung chương trình cho việc cho các hoạt động, sự kiện, phương pháp tiếp cận,…”.

Cùng với chủ trương hướng về ASEAN của thủ tướng Abe (Nhật Bản) là sự chuyển dịch đầu tư của các doanh nghiệp thương mại, dịch vụ, công nghiệp nhẹ của Nhật Bản vào Việt Nam tăng mạnh trong năm nay, càng thúc đẩy giao lưu văn hóa và hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước Việt – Nhật được xúc tiến và tăng cường mạnh mẽ. Ủy ban kỉ niệm 40 năm quan hệ Việt - Nhật do hai Chính phủ thành lập để tổ chức hàng loạt chương trình nghị sự, hội nghị, hội thảo về hợp tác kinh tế, thương mại, xã hội được đặt ra bàn thảo sâu rộng từ các nhà nghiên cứu, đến các doanh nghiệp tư nhân, đến hàng loạt các chương trình giao lưu văn hóa, nghệ thuật do chính quyền và doanh nghiệp tổ chức. Quỹ Nhật Bản là một trong những trung tâm văn hóa nước ngoài hoạt động mạnh nhất trong năm nay, với hàng loạt sự kiện giao lưu văn hóa lớn xuyên suốt nhiều lĩnh vực và nhiều vùng miền trên khắp cả nước. Hàng loạt các sự kiện về âm nhạc, triễn lãm diễn ra dồn dập: Liên hoan âm thanh Hà Nội (Hanoi Sound Stuff) 2013 với sự tham gia của 2 nghệ sĩ Nhật Bản là Daito Manabe và Ametsub, Hòa nhạc Jazz với ban nhạc “unit asia” và ca sĩ Tùng Dương tại HN & TPHCM;Hòa nhạc kèn đồng Nhật Bản do Hanoi Brass Band biểu diễn,Hòa nhạc “Trống và Tiếng hát” của 12 nghệ sĩ đến từ 7 nước châu Á,Đại nhạc hội Rock Go!Go!Japan 2013… Những triển lãm tổ chức trưng bày dồn dập gồm: Đồ thủ công Nhật Bản: Những thiết kế từ Kyoto, Triển lãm sắp đặt của Yayoi Kusama, Triển lãm mỹ thuật đương đại Nhật Bản “Khu vườn mùa đông” tại Hà Nội, mỹ thuật đương đại Nhật Bản “Khu vườn mùa đông” tại TPHCM; tranh sơn mài “Nhật Bản trong tôi” của Ando Saekođến sân khấu biểu diễn: Kịch hình thể “Mahabharata”;  Kịch nói với người máy “Sayonara”; tuần lễ phim Nhật Bản tại Hà Nội, tp. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng; Bà Rịa Vũng tàu… Tuy được thành lập muộn hơn so với trung tâm giao lưu văn hóa nước ngoài khác như Pháp, Đức, Hàn Quốc,… tại Hà Nội, nhưng Quỹ NHật Bản tại Việt Nam đã sớm tổ chức và thu hút được đông đảo công chúng Việt tham gia các sự kiện và hoạt động đặc biệt là giới sinh viên, bạn trẻ.

Nhìn lại 40 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, với quyết tâm và những nỗ lực không ngừng của nhân dân hai nước, quan hệ hợp tác hữu nghị Việt Nam và Nhật Bản đã phát triển mạnh mẽ, toàn diện. Trong đó, có thể nói, giao lưu nhân dân là một trong những yếu tố quan trọng giúp quan hệ Việt Nam và Nhật Bản phát triển sâu rộng, đa dạng, hiệu quả hơn. Ông T.Mu-ra-y-a-ma, nguyên Thủ tướng Nhật Bản, Chủ tịch Hội đồng hòa bình hữu nghị Nhật Bản - Việt Nam nhấn mạnh trong Liên hoan hữu nghị nhân dân Việt Nam - Nhật Bản tháng 9 vừa qua, tài sản quý báu nhất mà mối quan hệ hợp tác hữu nghị hai nước xây đắp nên, đó là tình cảm nhân dân gắn bó sâu sắc.

Với tên gọi Năm Pháp tại Việt Nam – 2013, đại sứ quán Pháp tại Hà Nội và thành phố Hồ CHí Minh đã tổ chức 150 chương trình sự kiện trên tất cả các lĩnh vực, trao đổi về kinh tế, văn hóa, sáng tạo nghệ thuật, giáo dục, giáo dục đại học và nghiên cứu, quốc phòng, du lịch, thể thao cũng như trong các lĩnh vực kiến trúc, thời trang và thiết kế, trở thành là đơn vị tổ chức sự kiện văn hóa nghệ thuật lớn nhất trong năm nay. 2013 không chỉ là năm kỉ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt- Pháp mà còn là một năm quan trọng chính thức đánh dấu hai nước trở thành đối tác chiến lược, một bước ngoặt trong lịch sử ngoại giao, nâng hợp tác hai nước lên một tầm cao mới trên cả bình diện song phương và đa phương, Bản tuyên bố chung đã được thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng kí kết với người đồng cấp tại Paris vào tháng 9 trong chuyến thăm Cộng hòa Pháp ba ngày. Không dừng ở những hoạt động giao lưu văn hóa giới thiệu những nét đặc sắc, phong phú bản địa, các sự kiện và hoạt động giao lưu văn hóa đã chuyển biến tích cực sang hợp tác và giao thoa văn hóa nhân dân. Mặc dù Lễ hội Ánh sáng ở Dinh Thống nhất, một bữa đại tiệc ánh sáng giữa trời Sài Gòn thu hút hàng nghìn người dân tới thưởng thức, đã khép lại Pháp tại Việt Nam nhưng một năm mới Năm Việt Nam tại Pháp 2014 lại đang bắt đầu với những hoạt động giao lưu văn hóa Việt Nam tại Pháp đầy hứa hẹn mang đến cho công chúng Pháp nhiều trải nghiệm thú vị. "Năm Pháp tại Việt Nam 2013 đã khép lại, nhưng chắc chắn rằng, tình cảm nồng thắm, hữu nghị giữa hai nước sẽ tiếp tục lan tỏa, góp phần tăng cường quan hệ đối tác hợp tác chiến lược Việt Nam – Pháp", Thứ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn phát biểu tại Lễ bế mạc Năm Pháp tại Việt Nam

Nếu nói văn hóa là động lực của sự phát triển xã hội và phát triển kinh tế, thì có thể thấy rõ điều này trong năm 2013. Trong khi tin kinh tế là mảng tin màu xám, thì tin văn hóa bùng nổ. Hoạt động kinh tế Việt Nam vẫn ảm đạm, đúng như dự báo của các chuyên gia kinh tế là năm đáy của suy thoái và khủng hoảng, hàng nghìn doanh nghiệp phá sản, dấu hiệu phục của nền kinh tế yếu, tài chính, ngân hàng và doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh vẫn tiếp tục vật lộn với những khó khăn, nợ đọng và thiếu vốn...  Chính những hoạt động, sự kiện hợp tác văn hóa- nghệ thuật, giao lưu văn hóa quốc tế lại bùng nổ trong năm này, phần nào xóa tan không khí u ám và buồn phiền của lĩnh vực kinh tế, góp phần không nhỏ phục hồi và khích động tinh thần lạc quan cho dân chúng Việt Nam trong và ngoài nước. 

 Đại sứ Pháp Jean-Noël Poirier: “2013 là một năm quan trọng trong quan hệ của hai nước chúng ta. Với những dấu mốc khác đã được đặt ra kể từ 40 năm nay (như chuyến thăm lịch sử tại Việt Nam của Tổng thống François Mitterrand năm 1993), năm nay là năm có bước phát triển mới. Chuyến thăm Pháp của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vẫn tiếp tục là một sự kiện lớn trong quan hệ song phương giữa hai nước. Trên phương diện văn hóa, tôi nhận thấy mùa văn hóa Pháp tại Việt Nam năm 2013 đã đạt được những kết quả rất tích cực. Hơn một trăm hoạt động được giới thiệu, qui tụ tất cả các loại hình nghệ thuật với những sáng tạo đương đại nhất đã được công chúng Việt Nam nhiệt tình hưởng ứng. Một trong những sự kiện lớn nổi bật là màn trình diễn ánh sáng 3D hoành tráng tại Dinh Thống Nhất vào các ngày 13 và 14 tháng 12 để bế mạc mùa Pháp tại Việt Nam, làm nức lòng hành chục ngàn khán giả trong tinh thần ngày hội của người dân. Sự kiện đặc biệt này đã cần tới cả gần một năm làm việc, và đã huy động một đội ngũ các nghệ sĩ và kỹ thuật viên điêu luyện. Kết quả đạt được thật là tuyệt vời, buổi trình chiếu ánh sáng đã vinh danh Dinh Thống Nhất và văn hóa Việt Nam. Chúng tôi đã rất tự hào về màn trình diễn này và về thành công mà màn trình diễn đã đạt được.

Mục tiêu của chúng ta ngày nay là củng cố và tăng cường mối quan hệ song phương giữa hai nước. Việt Nam đang chuyển mình, mở cửa ra thế giới và đã có bước phát triển vượt bậc. Chúng tôi mong muốn mở ra một chương mới trong lịch sử chung giữa hai nước, tạo đà phát triển mới cho mối quan hệ song phương, được tạo lập trên cơ sở lòng tin, sự tôn trọng và tình hữu nghị. Đó chính là ý nghĩa của Năm Pháp-Việt Nam ».

Philiip Stonehouse, đại biện lâm thời, phó đại sứ Australia tại Hà Nội :

Năm nay, đại sứ quán và CHính phủ Úc đã tổ chức một số sự kiện, thông qua đó, Austrialia muốn khẳng định cũng như thể hiện, Austrialia và Việt nam đã có quan hệ đối tác từ rất lâu, mạnh mẽ và tin cậy. Mục tiêu hoạt động của năm nay là duy trì hợp tác quan hệ tốt. Australia và Việt Nam đã kí kết hiệp định đối tác toàn diện, dù chưa phải là tầm quan hệ cao nhất theo hệ thống thang bậc ngoại giao của Việt Nam , nhưng nói về nội dung và chất lượng quan  hệ thì Việt- Austrialia đã là đối tác chiến lược từ lâu rồi, chúng tôi đã thống nhất với nhau từ quan điểm chiến lược trong khu vực ĐÔng Nam Á, đến hợp tác giao thương thương mại và văn hóa. Những hoạt động năm nay là để tiếp tục duy trì cũng như nhìn lại mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Australia. 

Ông Inami Kazumi – chủ tịch quỹ Nhật Bản tại Việt Nam:

Trong năm nay, kỉ niệm 40 năm quan hệ ngoại giao NB, Nhật Bản và Việt Nam đã tổ chức rất nhiều hoạt động, riêng phía Nhật Bản không chỉ hoạt động của chính phủ mà cả các tổ chức phi chính phủ , công ty tư nhân tại Việt Nam. Tôi nhận thấy bây giờ đang là thời điểm quan hệ ngoại giao và hợp tác giữa hai nước tốt nhất trong 40 năm qua. Tôi hy vọng và muốn rằng sự hiểu biết giữa nhân dân hai nước tăng lên thực sự là những người bạn hiểu nhau, hiểu điểm tốt và chưa tốt để cùng chia sẻ, hỗ trợ tiến tới mối quan hệ tình bạn bền vững. Nhiều người dân Nhật Bản bây giờ không chỉ biết đến những cuộc chiến tranh ở Vn mà còn biết rằng người dân Việt Nam rất chăm chỉ và chịu khó. ĐỒng thời người dân Việt nam cũng biết rằng Nhật Bản là nước phát triển, có hoa anh đào,… hoạt động giao lưu văn hóa sẽ làm cho nhân dân hai nước hiểu biết lẫn nhau, và sự hiểu biết này sẽ thúc đẩy các hoạt động khác. Trong năm tới, hoạt động giao lưu văn hóa sẽ ít hơn và thay vào đó, chúng tôi sẽ đẩy mạnh những dự án hợp tác văn hóa. 

MINH ANH thực hiện

Báo Văn nghệ số 1 năm 2014